Thuyết gắn bó tâm lý và xu hướng gắn bó của bạn trong các mối quan hệ

Trong quá trình lớn lên và trưởng thành của một đứa trẻ, tình yêu thương của những người xung quanh và những sự kiện mà đứa trẻ trải qua sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cách chúng gắn bó với các mối quan hệ khi lớn lên. John Bowlby đã nghiên cứu và chia thành các nhóm gắn bó. Hãy cùng Tâm lý PERG tìm hiểu về thuyết gắn bó tâm lý và xu hướng gắn bó của bạn trong chuyện tình cảm thông qua bài viết dưới đây nhé! 

Thuyết gắn bó tâm lý là gì?

Thuyết gắn bó tâm lý (hay Attachment theory) được phát triển và nghiên cứu bởi John Bowlby là lý thuyết giải thích mối liên hệ giữa những liên kết của đứa trẻ với cha mẹ chúng có ảnh hưởng thế nào đến việc lựa chọn bạn đời của chúng ta sau này cũng như những xu hướng cảm xúc, hành vi của chúng ta trong tình yêu. 

Có thể hiểu đơn giản là việc một đứa trẻ có mối quan hệ tốt với cha mẹ, được trưởng thành trong môi trường đầy tình yêu thương và được đáp ứng đầy đủ về các mặt cảm xúc khác thì sẽ dễ dàng để xây dựng một mối quan hệ (với cha mẹ, tình yêu, tình bạn,…) lành mạnh và tích cực trong tương lai. Và ngược lại, nếu đứa trẻ gặp nhiều vấn đề trong sự gắn kết với cha mẹ thì khi trưởng thành có thể sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc xây dựng một mối liên kết tốt đẹp.

Các kiểu gắn bó tâm lý

Theo các nhà tâm lý học, có 4 kiểu gắn bó tâm lý mà chúng ta có thể có: an toàn, lo âu, né tránh, né tránh – lo âu.

Gắn bó an toàn (Secure)

Đây là những người bạn đời lý tưởng, một mối quan hệ hoàn toàn lành mạnh. Những người thuộc kiểu gắn bó an toàn luôn biết cách và rất thoải mái trong việc thể hiện tình cảm cũng như sự quan tâm của mình tới đối phương. Dù là đang ở trong một mối quan hệ hay là ở một mình thì họ vẫn luôn cảm thấy hoàn toàn ổn. Họ cũng là những người biết bảo vệ bản thân và vạch ra ranh giới rõ ràng cho các mối quan hệ.

Đây là mẫu người tích cực, đầy tình yêu thương và niềm tin vào người khác. Họ chấp nhận bị từ chối, có thể chữa lành trước những nỗi đau, nhưng cũng giàu lòng hy sinh và chung thủy. Thật may mắn, đây là kiểu gắn bó chiếm tới 50{74679c9b5c8d59bb6bed0eec2ae2583ea37cf8339476628e513743247b4c3e03} dân số thế giới.

Đặc điểm:

• Có chỉ số cảm xúc (EQ) cao, luôn biết cách ứng xử thích hợp trước mọi tình huống và biết cách xây dựng mối quan hệ lành mạnh.
• Trao và nhận yêu thương cùng những thân mật một cách lành mạnh
• Thái độ và xử lý tình huống theo chiều hướng tích cực, mang tính xây dựng.
• Khi một vấn đề hay một mâu thuẫn xảy ra thường có xu hướng tìm phương án giải quyết để duy trì mối quan hệ chứ không muốn ruồng bỏ đối phương.
• Luôn cảm thấy an tâm và thoải mái khi ở một mình hay ở cùng đối phương.

Gắn bó lo âu (Anxious-Preoccupied)

Những người thuộc kiểu gắn bó lo âu sẽ thường cảm thấy bất an và áp lực trong các mối quan hệ của họ. Họ luôn cần có sự đảm bảo của đối phương về mặt tình cảm. Họ thường cảm thấy khó khăn khi phải ở một mình và thường rơi vào các mối quan hệ không lành mạnh, thậm chí mang tính bạo hành. Họ cũng là người gặp nhiều vấn đề với niềm tin (trust issue), thậm chí là với người thân thiết. Hành động của họ thường vô lý, thất thường và xúc động mạnh, hay lo âu và cảm thấy thiếu cảm giác an toàn trong một mối quan hệ. Dẫn đến họ thường khiến mối quan hệ trở nên mệt mỏi và tiêu cực.

Đặc điểm:

• Luôn cảm thấy thiếu an toàn trong mọi mối quan hệ
• Luôn cần sự khẳng định cảm xúc từ người khác để tìm kiếm sự an tâm
• Dễ bị áp lực bởi những cảm xúc tiêu cực, những sự việc có thật hoặc suy diễn
• Không thích hoặc khó khăn trong việc ở một mình
• Kịch tính hóa các mối quan hệ
• Chấp nhận, chịu đựng lời nói hoặc hành vi tiêu cực của đối phương (như những lời chì chiết, chửi mắng, thậm chí là bạo hành)

Gắn bó né tránh (Dismissive – Avoidant)

Trái ngược với kiểu gắn bó lo âu, những người thuộc kiểu gắn bó né tránh rất độc lập. Họ luôn tìm cách để hạn chế tối đa sẹu tiếp xúc thân mật. Họ không muốn để cảm xúc hoặc quá nhiều cảm xúc vào một mối quan hệ. Họ luôn không đặt hết tình cảm vào một mối quan hệ nào đó hoặc thậm chí là chưa từng có tình cảm để chừa đường lui cho mình. Họ là những “chuyên gia” trong việc viện những lý do để né tránh những sự tiếp xúc thân mật và xây dựng các mối quan hệ của mình theo hướng né tránh sự ràng buộc.

Đặc điểm:

• Độc lập trong mọi hành vi và cảm xúc
• Đặt các mục tiêu cá nhân lên mọi quan hệ tình cảm
• Né tránh những tiếp xúc thân mật
• Có vấn đề về sự cam kết
• Có thể có nhiều mối quan hệ nhưng không có một mối quan hệ thực sự thân thiết 
• Một số có xu hướng gây hấn thụ động hoặc ái kỷ

Gắn bó lo âu – né tránh (Fearful – Avoidant)

Đây là kiểu gắn bó tập hợp những điểm tiêu cực nhất của kiểu Lo âu và Né tránh. Dẫn đến, họ cói cách tiếp cận mối quan hệ hết sức mâu thuẫn. Họ thường tìm đến những mối quan hệ khi có nhu cầu và sẽ thấy sợ hãi và có né tránh khi mối quan hệ bước vào giai đoạn gần gũi, thân mật. Điều này sẽ khiến họ luôn cảm thấy bối rối trong chính mối quan hệ của mình, luôn thấy bối rối và khó lòng bày tỏ cảm xúc của mình.

Đặc điểm:

• Dễ xung đột nội tâm, luôn khát khao thân mật nhưng lại cố tìm cách chối bỏ nó.
• Luôn ngờ vực hành vi của người khác, khó đặt lòng tin vào một ai đó
• Luôn giữ khoảng cách với mọi người, ít có mối quan hệ thân thiết.

Nguyên nhân hình thành gắn bó tâm lý

Các kiểu gắn bó tâm lý trong trưởng thành được hình thành từ mối quan hệ giữa con cái và cha mẹ. Đây là những tiếp xúc liên kết đầu tiên mà đứa trẻ được tiếp xúc, chính vì thế nó vô cùng quan trọng và là nền tảng để chúng ta xây dựng những mối quan hệ trong quá trình trưởng thành.

Trong quá trình lớn lên, chúng ta cũng sẽ tiếp xúc với rất nhiều mối quan hệ khác như bạn bè, đồng nghiệp, thầy trò, tình yêu,… những mối quan hệ này (đặc biệt là mối quan hệ với người mình yêu) cũng phần nào ảnh hưởng đến kiểu gắn bó mà chúng ta thể hiện ra sau này. 

Nhưng nhìn chung, tùy thuộc vào mức độ sâu sắc của mối quan hệ đó với chúng ta, đều sẽ khiến chúng ta có sự thay đổi trong kiểu gắn bó của mình, đặc biệt là mối quan hệ giữa chúng ta và người nuôi nấng. 

Những người thuộc kiểu gắn bó an toàn trải qua một tuổi thơ tương đối hạnh phúc và tràn đầy tình yêu thương của cha mẹ. Mọi nhu cầu về vật chất và tình cảm của đứa trẻ cũng được cha mẹ đáp ứng đầy đủ. Người thuộc kiểu gắn bó an toàn thường từng là những đứa trẻ được dạy dỗ tốt và trải qua quá trình lớn lên lành mạnh và tích cực. Dẫn đến, họ luôn tràn đầy tình yêu thương và luôn có cái nhìn tích cực với các mối quan hệ.

Kiểu gắn bó lo âu được hình thành do trải qua một tuổi thơ bị bỏ rơi, thiếu thốn tình yêu thương và sự quan tâm. Trải qua quá nhiều những tiêu cực và ghẻ lạnh khiến họ cảm thấy tự ti về bản thân, nhưng lại luôn có cái nhìn tích cực về người khác. Họ luôn cảm thấy tự ti trong mối quan hệ và lý tưởng hóa mối quan hệ, khiến họ ngày càng đòi hỏi nhiều hơn từ mối quan hệ.

Một đứa trẻ khi còn nhỏ được đáp ứng một vài nhu cầu cơ bản nhưng không nhận đầy đủ tình thương, chẳng hạn như: đứa trẻ được chu cấp tài chính đầy đủ nhưng cha mẹ lại lạnh nhạt hoặc chưa từng vuốt ve. Trong thời gian dài, khiến họ tự xây dựng “rào chắn” bảo vệ cảm xúc của mình dẫn đến xu hướng né tránh mọi mối quan hệ – họ chưa từng bị phụ thuộc vào những cảm xúc lãng mạn hay sự thân mật nên họ tự nghĩ rằng mình không cần bất kỳ ai để yêu thương mình.

Còn tệ hơn, nếu trải qua thời gian bị thờ ơ, lạnh nhạt và bạo hành cả về tâm lý lẫn thể xác sẽ dẫn đến kiểu gắn bó lo âu – né tránh. Họ bị ám ảnh quá khứ, khao khát yêu thương nhưng lại sợ sẽ bị tổn thương, và “chai sạn” với tình yêu thương.

Mối liên kết giữa các kiểu gắn bó tâm lý

Một điều đáng buồn là các kiểu gắn bó độc hại như lo âu và né tránh lại thường có xu hướng thu hút lẫn nhau trong các mối quan hệ và họ nghĩ rằng họ là dành cho nhau. Điều này tuy mâu thuẫn nhưng lại khá dễ hiểu bởi họ sẽ khó tìm được tình yêu từ những kiểu gắn bó cùng loại, hoặc kiểu gắn bó an toàn. Người thuộc kiểu gắn bó an toàn thường sẽ dễ dàng chấp nhận lời từ chối hoặc rời xa những mối quan hệ độc hại, trong khi đó những người thuộc kiểu gắn bó lo âu thường có xu hướng bám víu, tìm mọi cách để theo đuổi và tìm kiếm sự chấp thuận của người thuộc kiểu gắn bó né tránh. Tuy nhiên điều này lại càng nguy hiểm, bởi cả hai dễ dẫn đến mối quan hệ độc hại (toxic relationship).

Đọc thêm: Tình yêu độc hại: Dấu hiệu, tác động và cách để vượt qua 

Nhìn chung, những gắn kết với cha mẹ thuở thơ ấu có ảnh hưởng rất nhiều đến mối quan hệ của một người trưởng thành. Nếu đứa trẻ được nuôi dưỡng với đầy tình yêu thương và hạnh phúc khi trưởng thành sẽ luôn xây dựng những mối quan hệ an toàn và lành mạnh. Ở bài viết sau, Tâm lý PERG sẽ chia sẻ nhiều hơn về cách để bạn trở thành người gắn bó an toàn để xây dựng mối quan hệ hạnh phúc.

Nếu nhận thấy bản thân, người thân, bạn bè có các dấu hiệu về tình trạng gắn bó độc hại, có triệu chứng bất thường ảnh hưởng đến tâm lý cần đưa họ đến gặp bác sĩ tâm lý ngay để được tư vấn và điều trị. Trên hết, sự đồng cảm, quan tâm, lắng nghe đến từ gia đình và bạn bè là động lực quan trọng giúp bệnh nhân có thể cải thiện bệnh tốt hơn.

____________

CÔNG TY ƯDNL TÂM THỂ P.E.R.G tại Việt Nam

Địa chỉ: Số 91B – ngõ 25 Vũ Ngọc Phan – Láng Hạ – Đống Đa – Hà Nội

Điện thoại: 0973.533.248 – 0247.300.0785

Fanpage: PERG hỗ trợ điều trị TRẦM CẢM , RỐI LOẠN LO ÂU

LIỆU PHÁP TÂM THỂ P.E.R.G

GIÚP BẠN CHUYỂN HÓA MỌI CẢM XÚC TIÊU CỰC THÀNH TÍCH CỰC!

Nếu bạn muốn tìm hiểu rõ hơn về liệu pháp tâm thể PERG, bạn có thể tham khảo trang web dưới đây:

https://tamlyperg.vn