Rối Loạn Lo Âu Phân Ly (Separation Anxiety Disorder): Hiểu Biết, Triệu Chứng và Điều Trị

Rối loạn lo âu phân ly (Separation Anxiety Disorder) là một tình trạng tâm lý thường được biết đến ở trẻ em, nhưng cũng có thể xảy ra ở người lớn. Đây là trạng thái lo âu quá mức khi phải tách rời khỏi người mà họ gắn bó, thường là cha mẹ, người chăm sóc hoặc bạn đời. Mặc dù lo lắng khi phải xa cách người thân là điều bình thường, nhưng với những người mắc rối loạn lo âu phân ly, mức độ lo lắng này trở nên quá mức và ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống hàng ngày. Hãy cùng Tâm lý PERG tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây!

Rối Loạn Lo Âu Phân Ly Là Gì?

Rối loạn lo âu phân ly là một dạng rối loạn lo âu trong đó người bệnh trải qua sự lo lắng dữ dội và không hợp lý khi phải rời xa người thân yêu hoặc những người mà họ cảm thấy an toàn khi ở bên cạnh. Lo lắng này có thể dẫn đến các hành vi né tránh, cơn hoảng loạn, và các vấn đề về cảm xúc khác khi nghĩ đến hoặc đối mặt với việc phải chia xa.

Đối Tượng Thường Mắc Rối Loạn Lo Âu Phân Ly

Rối loạn lo âu phân ly có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường phổ biến hơn ở:

1. Trẻ Em:
   • Trẻ em từ 3 đến 8 tuổi là đối tượng dễ mắc rối loạn lo âu phân ly nhất. Đây là giai đoạn mà trẻ bắt đầu hiểu rõ hơn về việc xa cách và có thể phát triển sự gắn bó chặt chẽ với cha mẹ hoặc người chăm sóc.
2. Người Trưởng Thành:
   • Mặc dù ít phổ biến hơn, nhưng người trưởng thành cũng có thể mắc rối loạn này, đặc biệt là những người đã trải qua các sự kiện đau thương hoặc có tiền sử rối loạn lo âu.
3. Người Cao Tuổi:
   • Người cao tuổi, đặc biệt là những người sống một mình hoặc vừa mất đi người thân, có thể phát triển rối loạn lo âu phân ly do lo lắng về việc sống cô đơn hoặc mất đi sự hỗ trợ.

Triệu Chứng Của Rối Loạn Lo Âu Phân Ly

Triệu chứng của rối loạn lo âu phân ly có thể khác nhau tùy theo độ tuổi và mức độ nghiêm trọng của tình trạng, nhưng thường bao gồm các biểu hiện sau:

1. Lo Lắng Quá Mức Khi Xa Cách Người Thân:
   • Người mắc rối loạn này có thể lo lắng một cách không hợp lý về việc bị tách rời khỏi người thân yêu, ngay cả trong thời gian ngắn.
2. Sợ Hãi Khi Bị Bỏ Rơi:
   • Trẻ em có thể lo sợ rằng cha mẹ sẽ không trở về sau khi đi làm hoặc đi ra ngoài. Người trưởng thành có thể lo lắng về việc bị bỏ rơi hoặc không được chăm sóc.
3. Ác Mộng Về Việc Xa Cách:
   • Những cơn ác mộng liên quan đến việc bị xa cách hoặc mất người thân là triệu chứng phổ biến ở cả trẻ em và người lớn.
4. Cơn Hoảng Loạn Khi Xa Cách:
   • Khi phải rời xa người thân, người mắc rối loạn lo âu phân ly có thể trải qua các cơn hoảng loạn, với triệu chứng như tim đập nhanh, khó thở, đổ mồ hôi, và cảm giác mất kiểm soát.
5. Né Tránh Xa Cách:
   • Trẻ em có thể từ chối đi học, đi ngủ một mình hoặc tham gia các hoạt động xã hội. Người trưởng thành có thể tránh đi làm, đi du lịch hoặc thậm chí là rời khỏi nhà.
6. Cảm Giác Cần Thiết Phải Ở Bên Người Thân:
   • Người bệnh cảm thấy cần thiết phải ở bên người thân để cảm thấy an toàn, và họ có thể đeo bám người thân một cách không hợp lý.
7. Khó Tập Trung hoặc Làm Việc:
   • Lo lắng về việc xa cách có thể làm giảm khả năng tập trung, làm việc hoặc học tập, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu suất hàng ngày.

Nguyên Nhân Gây Ra Rối Loạn Lo Âu Phân Ly

Rối loạn lo âu phân ly có thể xuất phát từ nhiều yếu tố, bao gồm di truyền, tâm lý, và môi trường. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:

1. Yếu Tố Di Truyền:
   • Có bằng chứng cho thấy rối loạn lo âu phân ly có thể liên quan đến yếu tố di truyền. Nếu trong gia đình có người mắc rối loạn lo âu hoặc trầm cảm, nguy cơ mắc rối loạn này sẽ cao hơn.
2. Sự Kiện Đau Thương:
   • Những sự kiện như mất người thân, cha mẹ ly hôn, hoặc trải qua tai nạn có thể gây ra lo lắng phân ly, đặc biệt là ở trẻ em.
3. Quá Khứ Bị Bỏ Rơi Hoặc Bị Lạm Dụng:
   • Trải nghiệm bị bỏ rơi hoặc lạm dụng trong quá khứ có thể khiến người bệnh phát triển rối loạn lo âu phân ly do sợ hãi bị mất đi sự an toàn.
4. Môi Trường Gia Đình Quá Bảo Bọc:
   • Cha mẹ quá bảo bọc, không cho trẻ cơ hội phát triển tính độc lập có thể làm tăng nguy cơ phát triển rối loạn lo âu phân ly.
5. Rối Loạn Lo Âu Khác:
   • Người bệnh đã có tiền sử mắc các rối loạn lo âu khác cũng có nguy cơ cao mắc rối loạn lo âu phân ly.

Tác Động Của Rối Loạn Lo Âu Phân Ly

Rối loạn lo âu phân ly không chỉ ảnh hưởng đến người bệnh mà còn có thể gây ra những tác động tiêu cực đến gia đình, bạn bè, và cuộc sống hàng ngày:

1. Ảnh Hưởng Đến Sức Khỏe Tâm Thần:
   • Rối loạn lo âu phân ly có thể dẫn đến các rối loạn tâm lý khác như trầm cảm, rối loạn hoảng sợ, hoặc các rối loạn lo âu khác.
2. Tác Động Đến Học Tập và Công Việc:
   • Trẻ em có thể từ chối đi học hoặc khó tập trung học tập do lo lắng về việc xa cha mẹ. Người lớn có thể giảm năng suất làm việc, gặp khó khăn trong việc tham gia các hoạt động xã hội.
3. Căng Thẳng Trong Mối Quan Hệ:
   • Sự lo lắng quá mức có thể gây ra căng thẳng trong các mối quan hệ gia đình và bạn bè, đặc biệt khi người bệnh đòi hỏi sự chú ý hoặc gần gũi liên tục.
4. Giảm Chất Lượng Cuộc Sống:
   • Người mắc rối loạn lo âu phân ly thường có xu hướng tránh né các hoạt động, làm giảm chất lượng cuộc sống và cảm giác thỏa mãn cá nhân.

Chẩn Đoán Rối Loạn Lo Âu Phân Ly

Việc chẩn đoán rối loạn lo âu phân ly thường dựa trên đánh giá tâm lý và lâm sàng của các chuyên gia y tế. Quá trình chẩn đoán thường bao gồm:

1. Đánh Giá Lâm Sàng:
   • Bác sĩ tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần sẽ đánh giá các triệu chứng của người bệnh, bao gồm tần suất, mức độ nghiêm trọng và thời gian xuất hiện các triệu chứng.
2. Phỏng Vấn Gia Đình:
   • Việc phỏng vấn các thành viên gia đình có thể cung cấp thông tin quan trọng về hành vi của người bệnh và mối quan hệ gia đình.
3. Sử Dụng Các Thang Đo Tâm Lý:
   • Các thang đo tâm lý như thang đo lo âu, trầm cảm hoặc thang đo lo âu phân ly có thể được sử dụng để đánh giá mức độ lo âu và xác định rối loạn.
4. Loại Trừ Các Nguyên Nhân Khác:
   • Bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm y tế để loại trừ các nguyên nhân khác có thể gây ra các triệu chứng, như bệnh lý tuyến giáp hoặc rối loạn thần kinh.

Điều Trị Rối Loạn Lo Âu Phân Ly

Việc điều trị rối loạn lo âu phân ly thường bao gồm sự kết hợp giữa liệu pháp tâm lý, thay đổi lối sống và, trong một số trường hợp, sử dụng thuốc. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

1. Liệu Pháp Nhận Thức Hành Vi (Cognitive Behavioral Therapy – CBT):

• CBT là phương pháp điều trị phổ biến và hiệu quả nhất cho rối loạn lo âu phân ly. Phương pháp này giúp người bệnh nhận ra và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực, không hợp lý liên quan đến việc tách rời khỏi người thân. Qua CBT, người bệnh học cách đối phó với lo lắng bằng cách sử dụng các kỹ thuật như tái cấu trúc nhận thức, tiếp xúc với tình huống gây lo âu một cách có kiểm soát, và phát triển các kỹ năng giải quyết vấn đề.

2. Liệu Pháp Gia Đình:

• Đối với trẻ em, liệu pháp gia đình là một phần quan trọng trong quá trình điều trị. Liệu pháp này tập trung vào việc giải quyết các vấn đề liên quan đến gia đình, như sự bảo bọc quá mức hoặc xung đột gia đình, và giúp gia đình hiểu rõ hơn về rối loạn lo âu phân ly để hỗ trợ trẻ một cách hiệu quả hơn. Ngoài ra, liệu pháp gia đình còn giúp tăng cường sự liên kết giữa các thành viên, giảm thiểu căng thẳng và xây dựng một môi trường gia đình hỗ trợ và an toàn.

3. Liệu Pháp Tiếp Xúc:

• Liệu pháp tiếp xúc là một phần của CBT, trong đó người bệnh dần dần được tiếp xúc với các tình huống gây lo âu, như việc tách rời khỏi người thân, theo cách an toàn và có kiểm soát. Quá trình này giúp người bệnh giảm dần sự sợ hãi và học cách điều chỉnh cảm xúc khi đối diện với những tình huống này.

4. Liệu Pháp Chơi (Play Therapy):

• Đối với trẻ nhỏ, liệu pháp chơi có thể là một cách hiệu quả để giúp trẻ thể hiện và xử lý những lo lắng của mình thông qua trò chơi. Trong liệu pháp này, các chuyên gia tâm lý sẽ sử dụng các trò chơi hoặc hoạt động nghệ thuật để giúp trẻ diễn đạt cảm xúc, hiểu rõ hơn về những lo lắng của mình và phát triển các kỹ năng đối phó.

5. Sử Dụng Thuốc:

• Trong một số trường hợp, đặc biệt là khi rối loạn lo âu phân ly gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hoặc ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hàng ngày, bác sĩ có thể đề xuất sử dụng thuốc chống lo âu hoặc thuốc chống trầm cảm để hỗ trợ điều trị. Thuốc thường được sử dụng kết hợp với liệu pháp tâm lý để đạt được hiệu quả tốt nhất.

6. Thay Đổi Lối Sống:

• Thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý rối loạn lo âu phân ly. Các hoạt động như tập thể dục thường xuyên, duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc, và tham gia các hoạt động xã hội tích cực có thể giúp giảm lo lắng và cải thiện tâm trạng. Hơn nữa, việc học cách thư giãn và kiểm soát căng thẳng thông qua các kỹ thuật như thiền định, hít thở sâu, và yoga cũng là những phương pháp hỗ trợ hiệu quả.

Làm Thế Nào Để Phòng Ngừa Rối Loạn Lo Âu Phân Ly?

Mặc dù không thể hoàn toàn ngăn chặn rối loạn lo âu phân ly, nhưng có một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ phát triển tình trạng này, đặc biệt là ở trẻ em:

1. Khuyến Khích Tính Độc Lập:
   • Từ nhỏ, việc khuyến khích trẻ phát triển tính độc lập và tự tin trong các hoạt động hàng ngày có thể giúp giảm nguy cơ mắc rối loạn lo âu phân ly. Hãy cho trẻ cơ hội thử thách bản thân và học cách đối phó với các tình huống mới mà không có sự hỗ trợ trực tiếp từ cha mẹ.
2. Tạo Môi Trường An Toàn và Ổn Định:
   • Một môi trường gia đình ổn định, an toàn và đầy yêu thương là yếu tố quan trọng trong việc phát triển sự tự tin và giảm lo lắng. Tránh những xung đột gia đình, và luôn sẵn sàng lắng nghe và hỗ trợ trẻ khi cần.
3. Thảo Luận Cởi Mở Về Lo Lắng:
   • Thảo luận cởi mở với trẻ về những lo lắng của chúng, giúp trẻ hiểu rằng lo lắng là điều bình thường và hướng dẫn cách đối phó với nó. Điều này có thể giúp trẻ cảm thấy an toàn hơn và ít lo lắng khi phải xa cách.
4. Hạn Chế Thời Gian Màn Hình:
   • Trẻ em dành quá nhiều thời gian trước màn hình có thể phát triển lo âu và giảm khả năng tương tác xã hội. Hãy khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động ngoài trời, tương tác với bạn bè, và tham gia các hoạt động sáng tạo.
5. Chuẩn Bị Cho Các Tình Huống Chia Cách:
   • Khi phải đối mặt với các tình huống chia cách, như bắt đầu đi học hoặc đi trại hè, hãy chuẩn bị cho trẻ bằng cách thảo luận trước về những gì sẽ xảy ra, giải thích rằng việc chia cách là tạm thời và luôn đảm bảo trẻ biết rằng bạn sẽ quay lại.

Rối loạn lo âu phân ly là một tình trạng tâm lý phức tạp nhưng có thể được quản lý và điều trị hiệu quả thông qua các phương pháp tâm lý và thay đổi lối sống. Sự hiểu biết sâu sắc về rối loạn này, cùng với sự hỗ trợ đúng đắn từ gia đình và các chuyên gia y tế, có thể giúp người bệnh vượt qua nỗi lo lắng và sống một cuộc sống cân bằng và hạnh phúc hơn.

Việc nhận biết và can thiệp sớm là yếu tố then chốt trong việc giảm thiểu các tác động tiêu cực của rối loạn lo âu phân ly. Nếu bạn hoặc người thân của bạn đang trải qua các triệu chứng liên quan, đừng ngần ngại tìm kiếm sự trợ giúp từ các chuyên gia y tế. Điều trị đúng cách không chỉ giúp người bệnh cảm thấy tốt hơn mà còn cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của họ.

____________

CÔNG TY ƯDNL TÂM THỂ P.E.R.G tại Việt Nam

Địa chỉ: Số 91B – ngõ 25 Vũ Ngọc Phan – Láng Hạ – Đống Đa – Hà Nội

Điện thoại: 0973.533.248 – 0247.300.0785

Fanpage: PERG hỗ trợ điều trị TRẦM CẢM , RỐI LOẠN LO ÂU

LIỆU PHÁP TÂM THỂ P.E.R.G

GIÚP BẠN CHUYỂN HÓA MỌI CẢM XÚC TIÊU CỰC THÀNH TÍCH CỰC!

Nếu bạn muốn tìm hiểu rõ hơn về liệu pháp tâm thể PERG, bạn có thể tham khảo trang web dưới đây:

https://tamlyperg.vn