Ảo Giác Khi Ngủ Có Phải Là Bệnh Tâm Thần? Nguyên Nhân Và Cách Xử Lý Hiệu Quả

Bạn từng nằm trên giường, chuẩn bị ngủ hoặc vừa mới tỉnh dậy, bỗng nghe thấy tiếng gọi tên mình, cảm nhận ai đó đang chạm vào người, hoặc thấy hình ảnh kỳ lạ xuất hiện ngay trong phòng? Đó có thể là ảo giác khi ngủ – một hiện tượng mà không ít người gặp phải. Vậy ảo giác khi ngủ có phải là bệnh tâm thần không? Có nguy hiểm không? Và làm sao để xử lý hiệu quả?

Hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu và hướng điều trị hiện tượng này trong bài viết dưới đây.

1. Ảo Giác Khi Ngủ Là Gì?

Ảo giác khi ngủ (sleep hallucinations) là những trải nghiệm giác quan xảy ra ngoài thực tế, khi não bộ đang ở trạng thái chuyển tiếp giữa thức và ngủ. Những ảo giác này có thể xuất hiện theo hai dạng phổ biến:

• Ảo giác trước khi ngủ (Hypnagogic hallucinations): xảy ra trong giai đoạn mơ màng trước khi bạn chìm vào giấc ngủ.

• Ảo giác khi vừa tỉnh dậy (Hypnopompic hallucinations): xảy ra trong những giây phút đầu khi bạn tỉnh dậy.

Ảo giác trong giấc ngủ có thể liên quan đến thị giác (nhìn thấy bóng người, ánh sáng lạ), thính giác (nghe tiếng nói, tiếng gọi tên) hoặc xúc giác (cảm giác bị chạm vào người, bị đè).

2. Dấu Hiệu Của Ảo Giác Khi Ngủ

Một số biểu hiện phổ biến của người đang trải qua ảo giác khi ngủ bao gồm:

• Cảm giác như có người đứng bên cạnh giường, nhưng mở mắt ra thì không thấy ai.

• Nghe thấy tiếng bước chân, tiếng thì thầm, hoặc tiếng ai đó gọi tên mình.

• Cảm giác bị đè lên ngực, không thể cử động được (gần giống bóng đè).

• Thấy ánh sáng chớp tắt, khuôn mặt kỳ lạ hoặc sinh vật không xác định.

• Có cảm giác như cơ thể đang bay lên hoặc rơi xuống.

Những ảo giác này có thể kéo dài vài giây đến vài phút và thường gây hoảng loạn, lo lắng, mất ngủ cho người gặp phải.

3. Ảo Giác Khi Ngủ Có Phải Là Bệnh Tâm Thần?

Câu trả lời là: Không hẳn.

Trong đa số trường hợp, ảo giác khi ngủ KHÔNG phải là dấu hiệu của bệnh tâm thần. Đây có thể chỉ là hiện tượng sinh lý bình thường khi não bộ chưa đồng bộ hoàn toàn giữa trạng thái ngủ và tỉnh. Tuy nhiên, nếu hiện tượng này xảy ra thường xuyên, kéo dài và đi kèm với các rối loạn khác, thì bạn cần cảnh giác với những vấn đề tâm lý hoặc thần kinh nghiêm trọng hơn.

📌 Khi nào ảo giác ngủ là bình thường?

• Thỉnh thoảng mới xảy ra (1-2 lần/tháng).

• Chủ yếu xuất hiện khi căng thẳng, thiếu ngủ, stress.

• Người gặp hiện tượng vẫn tỉnh táo và nhận biết rõ sau đó.

📌 Khi nào cần lo lắng?

• Ảo giác xảy ra hàng tuần hoặc hằng ngày.

• Cảm giác sợ hãi tột độ, mất ngủ, không thể đi vào giấc ngủ sâu.

• Mất khả năng phân biệt đâu là thật, đâu là ảo.

• Đi kèm các biểu hiện như trầm cảm, lo âu, hoang tưởng hoặc thay đổi hành vi.

Trong những trường hợp này, ảo giác khi ngủ có thể liên quan đến rối loạn tâm thần như:

• Rối loạn lo âu, rối loạn lưỡng cực

• Trầm cảm nặng

• Chứng hoang tưởng, tâm thần phân liệt

• Rối loạn giấc ngủ REM

• Chứng ngủ rũ (Narcolepsy)

4. Nguyên Nhân Gây Ra Ảo Giác Khi Ngủ

Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến khiến bạn gặp phải hiện tượng ảo giác khi ngủ:

🧠 1. Mất ngủ, thiếu ngủ kéo dài

Cơ thể không được nghỉ ngơi đầy đủ khiến não bộ hoạt động bất thường, dễ sinh ra ảo giác.

🧠 2. Căng thẳng, lo âu, stress kéo dài

Áp lực tâm lý nặng nề có thể kích thích não tạo ra hình ảnh hoặc âm thanh không có thật.

🧠 3. Rối loạn giấc ngủ

Các chứng rối loạn như bóng đè, rối loạn giấc ngủ REM, hoặc ngủ rũ thường đi kèm hiện tượng ảo giác khi ngủ.

🧠 4. Ảnh hưởng của thuốc hoặc chất kích thích

Một số loại thuốc điều trị trầm cảm, an thần, hoặc lạm dụng rượu, ma túy cũng gây ảo giác.

🧠 5. Các vấn đề tâm thần

Trong một số trường hợp, ảo giác khi ngủ là dấu hiệu ban đầu của bệnh lý tâm thần nghiêm trọng, cần được chẩn đoán và điều trị chuyên sâu.

5. Cách Phân Biệt Ảo Giác Khi Ngủ Và Bệnh Tâm Thần